Przy okazji relacji z wykładów z Konferencji Edukacja & Integracja napisałem, że zgłębię temat równowagi kwasowo-zasadowej w organizmie. Od konferencji minął już spory kawał czasu i jest już zapowiedziana druga konferencja. Zwyczajnie zapomniałem o tym artykule, a miałem go już przygotowane od początku roku.
Niemniej temat wydał mi się bardzo ciekawy i dodatkowo wdrożenie elementów diety równoważących odczyn w organizmie wydało mi się łatwe. Dlatego teraz chciałbym więcej napisać w tej kwestii, bo jak się okazuje zakwaszenie organizmu może być przyczyną powstawania wielu chorób, które po prostu rozwijają się w kwaśnym środowisku. Co więcej, aktualnie około 80-90% ludzi jest zakwaszonych! Chciałem, aby ten wpis był dla Was możliwie najbardziej przydatny i zgodny z rzeczywistością, dlatego w jego opracowaniu pomagała mi dietetyczka.
Czym jest wspomniana równowaga kwasowo-zasadowa? Jest to stan, w którym jest zachowany stosunek kationów i anionów w płynach ustrojowych warunkujący odpowiednie pH i prawidłowy przebieg procesów życiowych. Dla przypomnienia napiszę, że idealny odczyn krwi powinien oscylować w granicach 7,35-7,45 pH (powinien być nieco zasadowy) – taki odczyn świadczy o równowadze w organizmie. Odczyn pH krwi niższy niż 7,35 wskazuje na istnienie kwasicy (acidoza) , czyli zakwaszenia organizmu, natomiast wyższy niż 7,45- na istnienie zasadowicy (alkaloza).
Poziom pH można zmierzyć poprzez badanie krwi tętniczej lub włośniczkowej, nie poleca się oznaczania pH we krwi żylnej. Pomocny może być również pomiar pH moczu, który wykonywany jest podczas badania ogólnego moczu. Lekko kwaśne pH moczu będzie świadczyło o tym, że dieta jest mieszana, czyli w diecie występują zarówno produkty pochodzenia zwierzęcego, jak i roślinnego. Przewaga produktów roślinnych w diecie będzie decydowała o odczynie pH obojętnym moczu, a odczyn kwaśny spowodowany będzie dużą zawartością produktów kwasotwórczych, takich jak mięso i jego przetwory.
W żywności, którą spożywamy występują różne składniki mineralne. Jedne będą wpływały na zakwaszenie organizmu, inne wykazują działanie alkalizujace, czyli przeciwdziałają zakwaszeniu. Kwasotwórczo działają: fosfor, siarka oraz chlor, natomiast zasadotwórczo: sód, potas, wapń, magnez oraz żelazo. Zawartość danych składników mineralnych w żywności będzie decydowała o tym czy będzie działała kwasotwórczo czy zasadotwórczo na nasz organizm.
Za utrzymanie równowagi kwasowo-zasadowej w organizmie odpowiada wiele narządów i układów. Należą do nich: nerki, wątroba, układ pokarmowy, układ kostny oraz płuca.
Przyczyny zakwaszenia organizmu
Istnieją dwie główne przyczyny pojawiania się kwasów w organizmie. Pierwsza z nich wywołana jest nieprawidłowym funkcjonowaniem układu oddechowego. Mówimy wtedy o kwasicy oddechowej. Płuca wydalają z naszego organizmu dwutlenek węgla, którego nadmiar działa kwasotwórczo. W ciągu doby człowiek potrafi wytworzyć 330-440 l czystego dwutlenku węgla (CO2). Ta olbrzymia ilość dwutlenku węgla nie grozi organizmowi zakwaszeniem, jeśli wymiana gazowa w płucach nie jest zaburzona. Co zaburza wymianę gazową w płucach? Różne choroby płuc, takie jak astma, niedodma, zatory płuc, zwłóknienie płuc czy rozedma, palenie papierosów oraz inne czynniki, które powodują zmniejszenie wentylacji, czyli pobieranie tlenu i wydalanie dwutlenku węgla przez płuca (np. zanik lub porażenie mięśni oddechowych, zniekształcenie kręgosłupa i klatki piersiowej, ostra lub przewlekła niewydolność serca) . Czynniki te będą wpływały na liczbę i głębokość oddechów, powodując gromadzenie się kwasów w organizmie. Do rozwoju kwasicy oddechowej może przyczyniać się również niedokrwistość.
Drugą bardzo ważną przyczyną zakwaszenia organizmu są problemy metaboliczne, w wyniku których powstaje kwasica metaboliczna. Do przyczyn kwasicy metabolicznej można zaliczyć:
- biegunki,
- utratę soków trawiennych u osób z przetoką trzustkową, żółciową lub wysoką przetoką jelita cienkiego,
- nadmierny wysiłek fizyczny (może dochodzić do względnego niedoboru tlenu, który prowadzi do powstania kwasu mlekowego),
- wymioty u chorych z bezkwasem żołądkowym,
- stosowanie środków przeczyszczających,
- zatrucia np. alkoholem,
- przedawkowania leków,
- niektóre diety odchudzające, w których jest mała zawartość węglowodanów, natomiast duża zawartość białka lub tłuszczu np. dieta optymalna Kwaśniewskiego,
- głodówki – kwasica metaboliczna pojawia się już w pierwszym tygodniu głodzenia,
- niewydolność nerek,
- nadczynność przytarczyc,
- cukrzycę.
U osób, u których nie występują wyżej wymienione choroby lub dolegliwości, najczęstszą przyczyną zakwaszenia jest dieta bogata w produkty kwasotwórcze. Przykładowo podczas trawienia mięsa powstaje kwas moczowy, kawa także zawiera puryny zakwaszające organizm. Podobnie pieczywo, produkty mączne i cukiernicze (słodkie napoje, wszelkie słodycze) rozkładają się z odczynem kwaśnym. W organizmie pojawiają się różne kwasy, które powstają w warunkach niecałkowitego spalania węglowodanów lub tłuszczów.
Objawy zakwaszenia organizmu
Do objawów zakwaszenia organizmu można zaliczyć:
- uczucie ciągłego zmęczenia, wyczerpania,
- osłabienie fizyczne,
- brak łaknienia,
- migrenę,
- bóle głowy,
- złą cerę,
- starczy wygląd,
- podatność na zaziębienia,
- niektóre choroby nerek,
- apatię,
- ciemne kręgi pod oczami,
- zawroty głowy,
- mroczki przed oczami,
- gorycz lub kwas w ustach,
- obłożony język,
- wysypki skórne,
- świąd,
- wypadanie włosów,
- łamliwość paznokci,
- zaburzenia snu, senność,
- stany depresyjne,
- ogólną nerwowość,
- uczucie ociężałości.
Myślę, że każdy z nas doznał niejednokrotnie przynajmniej części z powyższych objawów, a to tylko niektóre z najczęstszych objawów zakwaszenia organizmu.
Skutki zakwaszenia organizmu
Kwasy powodują zatrzymanie wody w organizmie, bóle, starzenie się tkanek, zmarszczki. Zakwaszenie i niedotlenienie organizmu może przyczyniać się do wystąpienia chorób zwyrodnieniowych i przewlekłych.
Przewlekłe zakwaszenie organizmu może prowadzić do powstawania różnych dolegliwości i chorób, takich jak:
- zmniejszenie kurczliwości mięśnia sercowego,
- zwężenie żył, co powoduje zwiększenie ciśnienia w krążeniu płucnym oraz przeciążenie prawej części serca,
- nadciśnienie tętnicze,
- arytmia serca,
- zawał serca,
- osłabienie odporności,
- syndrom przewlekłego zmęczenia,
- alergie,
- osteoporoza,
- nieprawidłowe działanie leków w organizmie,
- dna moczanowa,
- niektóre nowotwory,
- grzybice – zewnętrzne i wewnętrzne (np. grzybica jelit),
- cellulitis,
- trądzik pospolity,
- czyraczność – zapalenie mieszka włosowego,
- łamliwe paznokcie,
- wypadanie włosów,
- sucha skóra,
- egzemy,
- cukrzyca,
- migreny,
- bóle mięśni – kwas mlekowy,
- kurcze mięśni,
- zwiększone wydalanie składników mineralnych z moczem, które może prowadzić do kamicy nerkowej,
- brak apetytu lub napady głodu,
- złe samopoczucie,
- gorsza odporność na stres,
- mniejsza wydolność organizmu.
Produkty kwasotwórcze i zasadotwórcze
W typowej diecie Polaków dominują produkty zakwaszające. Należy pamiętać o tym, że zdolność do alkalizowania (odkwaszania) wykazywana przez większość warzyw i owoców oraz mleko jest znacznie słabsza niż potencjalna siła kwasotwórcza produktów mięsnych, dlatego należy uwzględnić dużą ilość warzyw i owoców w diecie. Warto zadbać o to, aby w każdym posiłku, który spożywamy, znalazło się warzywo lub owoc.
Wiemy już, że ogromną rolę w równowadze kwasowo-zasadowej odgrywa dieta, dlatego warto jeść znacznie więcej produktów zasadotwórczych, a mniej kwasotwórczych. Dla zachowania równowagi kwasowo-zasadowej organizmu zaleca się, aby 80% jadłospisu stanowiły produkty zasadotwórcze, a 20% produkty kwasotwórcze. Zachowanie takiego stosunku produktów zasadotwórczych do kwasotwórczych nie jest proste w praktycznym zastosowaniu, jednak jest jak najbardziej możliwe – zwłaszcza w przypadku diet wegetariańkich.
W produktach spożywczych występuje przewaga składników kwasotwórczych, dotyczy to zwłaszcza produktów pochodzenia zwierzęcego z wyjątkiem mleka. Spośród składników odżywczych zakwaszająco działają tłuszcze i białka. Jeżeli nasza dieta jest bogata w tłuszcze, a uboga w węglowodany, powstaje wiele produktów niecałkowitego spalania tłuszczów, które nasilają efekt kwasotwórczy tłuszczów. Produkty zbożowe wykazują działanie kwasotwórcze, ale kasza gryczana oraz jaglana działają alkalizująco. Owoce i warzywa działają zasadotwórczo, jednak występują pewne wyjątki. W soi i grochu, mimo że należą do grupy warzyw, przeważają pierwiastki zakwaszające.
Mówiąc o właściwościach kwaso- oraz zasadotwórczych produktów nie należy tego utożsamiać z ich smakiem, który jest cechą, wynikającą z obecności kwasów organicznych w produkcie. W warzywach i owocach występują różne kwasy:
- jabłkowy – w jabłkach, pomidorach, śliwkach,
- winowy – w wiśniach oraz winogronach,
- szczawiowy – w szczawiu, niedojrzałych pomidorach, truskawkach, szpinaku, rabarbarze,
- cytrynowy – w cytrynach, ananasach.
Kwasy te spalane są do dwutlenku węgla oraz wody i mimo kwaśnego smaku nie zakwaszają organizmu. Wyjątkiem są owoce zawierające kwas benzoesowy, np. żurawina, borówki, śliwki, maliny – będą działały zakwaszająco. Śliwki zawierają kwas jabłkowy, który nie zakwasza oraz kwas benzoesowy, który zakwasza dlatego owoce te są różnie klasyfikowane przez różnych autorów.
Wśród kwasotwórczych produktów znajdą się przede wszystkim pokarmy wysoko przetworzone. Im bardziej przetworzony produkt, tym silniejsze będzie wykazywał działanie kwasotwórcze. Produkty przygotowane z białej mąki, która jest oczyszczona, będą bardziej zakwaszały organizm niż produkty pełnoziarniste. Produkty mączne, mięsne, cukiernicze, z dużą ilością białka również będą wykazywały to działanie. Z drugiej strony mamy produkty zasadotwórcze: warzywa, owoce, produkty bogate w błonnik i przeciwutleniacze. Poniżej przedstawiono zestawienie produktów kwasotwórczych i zasadotwórczych (ze względu na dużą rozbieżność danych literaturowych – wątpliwe produkty oznaczyłem na czerwono).
PRODUKTY ZASADOTWÓRCZE | PRODUKTY KWASOTWÓRCZE |
---|---|
Produkty wysoko zasadotwórcze | Produkty wysoko kwasotwórcze |
|
|
Produkty średnio zasadotwórcze | Produkty średnio kwasotwórcze |
|
|
Produkty słabo zasadotwórcze | Produkty słabo kwasotwórcze |
|
|
Produkty neutralne | |
masło, margaryna, śmietana, oleje roślinne |
Co oprócz diety?
Oprócz stosowania odpowiedniej diety dostępne są proszki zasadowe. Suplementy diety, które miesza się z wodą i wypija. Dzięki takim suplementom można wspomóc odkwaszenie organizmu, jednak należy uważać, gdyż nigdy nie zastąpią one zbilansowanej diety. Czarną herbatę lub kawę warto zastąpić herbatą zieloną lub wodą z cytryną, które będą działały alkalizująco. Należy pamiętać o piciu wody, najlepiej mineralnej z wysoką zawartością jonów magnezu oraz wapnia, które również będą odkwaszały organizm. W ciągu dnia należy wypić ok. 1,5-2 l wody, aby dobrze nawodnić organizm. Uczucie pragnienia pojawia się dopiero wtedy, kiedy jesteśmy już lekko odwodnieni, dlatego należy pić wodę w ciągu całego dnia.
Ponadto (co mnie zaskoczyło) chłodne (a nawet zimne) kąpiele i prysznice działają zasadotwórczo. W miarę obniżania się temperatury ciała pH przesuwa się w stronę alkaliczną. Analogicznie gorące/ciepłe kąpiele działają kwasotwórczo. Ponadto zimne kąpiele odmładzają tkanki, przyspieszają metabolizm. Dlatego morsy są zazwyczaj bardzo zdrowi, bo mają odkwaszony organizm. Tak na marginesie od zeszłego roku jestem morsem. Jak na razie jest genialnie. Nie dość, że mam więcej energii to minął problem z zimnymi stopami i dłońmi. Teraz to kończyny mam ciepłe jak nikt inny 🙂
To tyle w kwestii równowagi kwasowo-zasadowej. Mam nadzieję, że przydadzą się Wam te informacje.
Bibliografia:
- Flis K., Konaszewska W., Podstawy żywienia człowieka, WSPiP, Warszawa 2007.
- Kokot F., Gospodarka wodno-elektrolitowa i kwasowo-zasadowa w stanach fizjologii i patologii, PZWL, Warszawa 2011.
- Sikorski Z. E., Chemia żywności, odżywcze i zdrowotne właściwości składników żywności, Tom 3, Wyd. Naukowo-Techniczne, Warszawa 2007.
- Młodecki H., Piekarski L., Zagadnienia zdrowotne żywności, PZWL, Warszawa 1987.
- Gawęcki J., Hryniewiecki L., Żywienie człowieka. Podstawy nauki o żywieniu, PWN, Warszawa 1998.
- https://www.precisionnutrition.com/all-about-dietary-acids-and-bases z dnia 7 stycznia 2014.
Co myslisz o teorii Jerzego Zieby?
Nie znam jego teorii, więc nie mogę się wypowiedzieć.
Dieta faktycznie wpływa na jakość skóry, ale dlaczego w artykule nie ma wzmianki na temat wody alkalicznej? Przecież w Polsce jest dostępna woda alkaliczna o bardzo wysokim pH 9,2, która odkwasza organizm. Sama ją piję i widzę poprawę stanu mojej skóry, a choruję na łuszczycę 10 lat. co z tego, ze będziemy jeść żywność zdrową i nieprzetworzoną jak będziemy ją popijać coca colą lub słodkimi napojami…
Słuszna uwaga. Dzięki za wartościowy komentarz.